10 tez o człowieku wg Frankla – co rodzic powinien wiedzieć

Wychowanie dziecka to jedno z najważniejszych, ale i najtrudniejszych zadań, jakie staje przed rodzicami. Zrozumienie, w jaki sposób kształtuje się osobowość młodego człowieka, może znacząco pomóc w tym procesie. Viktor Frankl, wybitny psychiatra i psychoterapeuta, sformułował 10 kluczowych tez dotyczących człowieka, które rzucają nowe światło na rozwój osobowości dziecka. Przyjrzyjmy się, jak jego koncepcje mogą pomóc w lepszym zrozumieniu i wspieraniu rozwoju naszych dzieci.

Jedność i niepodzielność osoby ludzkiej

W swoim pierwszym twierdzeniu Frankl podkreśla, że każda osoba jest niepodzielną całością. To fundamentalne założenie ma ogromne znaczenie dla wychowania i wspierania rozwoju dzieci. Często jako rodzice czy opiekunowie popełniamy błąd, próbując „naprawiać” pojedyncze aspekty zachowania dziecka, nie dostrzegając całości jego osobowości.

Każde dziecko, nawet w obliczu trudności rozwojowych czy emocjonalnych, pozostaje integralną jednostką. Nie możemy skutecznie pomóc dziecku, koncentrując się wyłącznie na pojedynczych objawach czy zachowaniach. Potrzebne jest całościowe spojrzenie uwzględniające wszystkie aspekty jego funkcjonowania.

W praktyce oznacza to, że:

• Problemy z nauką mogą być powiązane ze sferą emocjonalną
• Trudności w relacjach z rówieśnikami mogą wynikać z sytuacji rodzinnej
• Zaburzenia zachowania mogą być sposobem komunikowania głębszych potrzeb

Dlatego skuteczne wsparcie musi uwzględniać kompleksowe podejście do rozwoju dziecka, łączące różne obszary jego funkcjonowania.

Niemożność wtopienia się w tłum

Druga teza Frankla odnosi się do niemożności całkowitego rozpłynięcia się jednostki w większych całościach społecznych. W kontekście rozwoju dziecka ma to szczególne znaczenie w czasach, gdy presja rówieśnicza i społeczna jest wyjątkowo silna.

Istotne jest zrozumienie, że:

• Każde dziecko zachowuje swoją unikalną tożsamość, nawet będąc częścią grupy
• Próby całkowitego dopasowania się do grupy mogą prowadzić do problemów rozwojowych
• Ważne jest zachowanie równowagi między indywidualnością a umiejętnością funkcjonowania w grupie

Rodzice powinni wspierać indywidualność swoich dzieci, jednocześnie pomagając im w rozwijaniu kompetencji społecznych. Nie chodzi o izolację od wpływów zewnętrznych, ale o umiejętne balansowanie między zachowaniem własnej tożsamości a adaptacją społeczną.

Wyjątkowość każdej osoby

Trzecia teza podkreśla absolutną nowość i wyjątkowość każdej osoby. Frankl zwraca uwagę, że każde dziecko jest kimś zupełnie nowym, unikalną istotą, która nie jest prostą sumą cech odziedziczonych po rodzicach czy wpływów środowiska.

Ta perspektywa ma kluczowe znaczenie dla:

• Akceptacji indywidualnego tempa rozwoju dziecka
• Dostrzegania i wspierania jego unikalnych talentów i predyspozycji
• Unikania nadmiernych porównań z rodzeństwem czy rówieśnikami
• Tworzenia warunków do rozwoju zgodnego z naturalnymi skłonnościami dziecka

Rodzice powinni być szczególnie wrażliwi na indywidualne cechy i predyspozycje dziecka, zamiast próbować dopasować je do z góry przyjętych schematów czy oczekiwań.

Duchowy wymiar osoby

Czwarta teza Frankla dotyczy duchowego wymiaru człowieka. W kontekście rozwoju dziecka oznacza to konieczność uwzględnienia nie tylko potrzeb fizycznych i psychicznych, ale również duchowych i egzystencjalnych.

Duchowy wymiar rozwoju przejawia się w:

• Zdolności do refleksji nad własnym zachowaniem
• Poszukiwaniu sensu i znaczenia wydarzeń
• Rozwoju systemu wartości
• Kształtowaniu świadomości moralnej

Rodzice powinni tworzyć przestrzeń do rozmów o wartościach, sensie życia i ważnych pytaniach egzystencjalnych, dostosowując poziom dyskusji do wieku i możliwości poznawczych dziecka.

Osoba jako byt decydujący

W piątej tezie Frankl przedstawia osobę jako byt egzystencjalny, który nieustannie podejmuje decyzje. To niezwykle ważne w kontekście rozwoju autonomii i odpowiedzialności u dzieci.

Kluczowe aspekty wspierania rozwoju decyzyjności to:

• Stopniowe zwiększanie zakresu samodzielności
• Pozwalanie na ponoszenie konsekwencji własnych wyborów
• Wspieranie w procesie podejmowania decyzji
• Uczenie analizy różnych opcji i ich potencjalnych skutków

Świadomość i nieświadomość

Szósta teza Frankla zwraca uwagę na znaczenie zarówno świadomych, jak i nieświadomych aspektów osobowości. W kontekście rozwoju dziecka oznacza to konieczność uwzględnienia nie tylko jawnych zachowań, ale także głębszych, często nieuświadomionych potrzeb i motywacji.

Praktyczne implikacje dla rodziców:

• Obserwacja niewerbanych sygnałów wysyłanych przez dziecko
• Zwracanie uwagi na powtarzające się wzorce zachowań
• Tworzenie bezpiecznej przestrzeni do wyrażania emocji
• Wspieranie dziecka w rozumieniu własnych reakcji i uczuć

Szczególnie istotne jest zrozumienie, że wiele zachowań dzieci wynika z nieświadomych procesów i potrzeb. Na przykład:

• Trudności ze snem mogą być związane z niewyartykułowanymi lękami
• Problemy z jedzeniem mogą odzwierciedlać potrzebę kontroli
• Zachowania agresywne mogą być wyrazem poczucia bezradności
• Wycofanie społeczne może sygnalizować potrzebę większego poczucia bezpieczeństwa

Tworzenie jedności i całości

Siódma teza podkreśla, że osoba ludzka nie tylko jest jednością, ale aktywnie tworzy jedność ze swoich doświadczeń. W procesie rozwoju dziecka oznacza to potrzebę wspierania integracji różnych doświadczeń w spójną całość.

Jak rodzice mogą wspierać ten proces:

• Pomaganie w nazywaniu i rozumieniu emocji
• Wspieranie w łączeniu różnych doświadczeń w sensowną całość
• Tworzenie przestrzeni do refleksji nad przeżytymi sytuacjami
• Pomaganie w budowaniu spójnej narracji życiowej

Przykładowe działania wspierające:

• Wspólne omawianie wydarzeń dnia
• Tworzenie albumów rodzinnych i osobistych
• Rozmowy o przeszłości i przyszłości
• Pomoc w rozumieniu związków przyczynowo-skutkowych w życiu codziennym

Dynamiczna natura osoby

Ósma teza Frankla mówi o dynamicznej naturze człowieka. W kontekście rozwoju dziecka oznacza to zrozumienie, że rozwój jest procesem ciągłym i nielinearnym.

Kluczowe aspekty do uwzględnienia:

• Akceptacja okresów pozornej stagnacji
• Zrozumienie dla czasowych regresji w rozwoju
• Elastyczne dostosowywanie wymagań do aktualnego etapu rozwoju
• Wspieranie naturalnego tempa rozwoju dziecka

Praktyczne wskazówki dla rodziców:

• Unikanie nadmiernej presji na osiągnięcia
• Docenianie małych kroków rozwojowych
• Tworzenie warunków do swobodnej eksploracji
• Akceptacja indywidualnego tempa rozwoju

Różnica między człowiekiem a zwierzęciem

Dziewiąta teza podkreśla unikalną zdolność człowieka do transcendowania bezpośredniego otoczenia i nadawania mu znaczenia. W kontekście rozwoju dziecka oznacza to wspieranie rozwoju wyższych funkcji poznawczych i zdolności do refleksji.

Jak wspierać rozwój tych umiejętności:

• Zachęcanie do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi
• Rozwijanie wyobraźni i kreatywności
• Wspieranie w rozumieniu abstrakcyjnych pojęć
• Pomoc w dostrzeganiu szerszego kontekstu wydarzeń

Transcendentny wymiar osoby

Dziesiąta teza dotyczy zdolności człowieka do przekraczania własnych ograniczeń i odnajdywania sensu życia. W kontekście rozwoju dziecka oznacza to wspieranie rozwoju systemu wartości i poczucia sensu.

Praktyczne aspekty wspierania rozwoju duchowego:

• Rozmowy o wartościach i ideałach
• Wspieranie w poszukiwaniu własnych pasji i zainteresowań
• Pomoc w odkrywaniu osobistego powołania
• Tworzenie przestrzeni do refleksji nad ważnymi pytaniami życiowymi

Podsumowując, tezy Frankla oferują głębokie i praktyczne wskazówki dla rodziców i opiekunów. Pokazują, jak ważne jest całościowe spojrzenie na rozwój dziecka, uwzględniające zarówno aspekty fizyczne, psychiczne, jak i duchowe. Świadome rodzicielstwo oparte na tych zasadach może pomóc w stworzeniu optymalnych warunków do harmonijnego rozwoju młodego człowieka.

źródło: „Der Wille zum Sinn”, Hogrefe 2016